یادداشت:

بوشهر؛ مروارید نیلگون خلیج فارس و قطب اقتصاد آبی ایران

محبوبه بهمنی در یادداشتی به چالش‌ها و فرصت‌های توسعه اقتصاد دریامحور در استان بوشهر پرداخت و راهکارهایی برای افزایش اشتغال و رفاه منطقه ارائه کرد.

استان بوشهر با بیش از ۹۵۰ کیلومتر مرز ساحلی، به‌عنوان طولانی‌ترین نوار ساحلی کشور، نقش برجسته‌ای در توسعه اقتصاد دریامحور ایران ایفا می‌کند. اقتصاد دریامحور یا اقتصاد آبی، شامل بهره‌برداری پایدار از منابع آبی در حوزه‌های گوناگون همچون حمل‌ونقل دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر، بیوتکنولوژی دریایی، معدنکاری، صنایع پایین‌دستی و فناوری‌های نوین است که به رشد اقتصادی، افزایش اشتغال و ارتقای کیفیت زندگی می‌انجامد.

با توجه به نقش محوری مسیرهای دریایی در تجارت جهانی که بیش از ۹۰ درصد کالاها از این مسیرها جابه‌جا می‌شوند، استان بوشهر به واسطه موقعیت استراتژیک و زیرساخت‌های متنوع خود، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به موتور محرکه اقتصاد ملی و منطقه‌ای دارد.

انرژی؛ هسته اصلی توسعه اقتصادی
بوشهر میزبان میادین عظیم نفت و گاز فراساحلی است که سهم عمده‌ای از تامین گاز کشور را برعهده دارد. وجود بیش از ۳۰ مجتمع پتروشیمی با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۶۴ میلیون تن، این استان را به قطب انرژی کشور بدل کرده است. صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، علاوه بر ارزش افزوده، فرصت‌های گسترده شغلی و توسعه صنعتی را به همراه دارد. توسعه این بخش به‌ویژه در قالب فناوری‌های نوین و رعایت حفاظت از محیط زیست دریایی از ضرورت‌های اصلی است.

آبزی‌پروری و شیلات؛ محرک اشتغال و تامین امنیت غذایی
شهرک‌های شیلاتی مدرن و طرح‌های پرورش میگو و ماهی در قفس با سرمایه‌گذاری چند هزار میلیارد ریالی، ظرفیت تولید آبزیان استان را به میزان قابل توجهی افزایش داده‌اند. این توسعه نه تنها به افزایش صادرات غیرنفتی منجر شده بلکه هزاران فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است. گسترش فناوری‌های نوین در این حوزه سبب ارتقای کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات در بازارهای جهانی می‌شود.

زیرساخت‌های بندری و لجستیکی؛ دروازه‌های تجارت دریایی
بندرهای بوشهر، دیر و کنگان به دلیل پروژه‌های تعمیق کانال‌ها، ساخت موج‌شکن‌ها و اتصال به شبکه ریلی، اکنون قادر به پذیرش کشتی‌های بزرگ‌تر و افزایش حجم تجارت دریایی هستند. مجتمع بندری نگین با ظرفیت تخلیه و بارگیری بیش از ۱۵ میلیون تن، به مرکز لجستیکی مهم منطقه تبدیل شده و زمینه تسهیل صادرات و واردات را فراهم ساخته است. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله اتصال ریلی، نقش مهمی در افزایش رقابت‌پذیری و کاهش هزینه‌های لجستیکی ایفا می‌کند.

صنایع دریایی و نوآوری؛ موتور محرکه اقتصاد دانش‌بنیان
صنعت کشتی‌سازی و تعمیرات شناورها، با اشتغال مستقیم هزاران نفر، یکی از ارکان اساسی اقتصاد دریامحور استان است. پیشرفت در فناوری‌های دانش‌بنیان و گسترش پژوهش‌های تخصصی، چشم‌انداز روشنی برای توسعه این صنعت فراهم کرده است. تمرکز بر ایجاد هاب نوآوری در حوزه صنایع دریایی می‌تواند ارزش افزوده و جایگاه رقابتی بوشهر را در سطح ملی و منطقه‌ای افزایش دهد.

گردشگری دریایی؛ ظرفیت مغفول و فرصت‌ساز
وجود سواحل بکر، جزایر طبیعی و میراث فرهنگی متنوع، بوشهر را در جایگاهی ویژه برای توسعه گردشگری دریایی قرار داده است. اما این بخش هنوز به طور کامل فعال نشده است. بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دیجیتال، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و معرفی جذابیت‌های بومی می‌تواند گردشگری دریایی را به یکی از مهم‌ترین ستون‌های اقتصاد استان تبدیل کند و نقش قابل توجهی در اشتغال و توسعه پایدار ایفا نماید.


سیاست‌ها، حمایت‌ها و عزم ملی در توسعه اقتصاد دریامحور
سیاست‌های کلی اقتصاد دریامحور که از سوی رهبران نظام و دولت تعیین شده، اولویت ویژه‌ای به این حوزه داده‌اند. برنامه هفتم توسعه با تخصیص منابع و تسهیلات مالی، تسهیل صدور مجوزها و ایجاد مناطق آزاد تجاری-صنعتی، زمینه را برای رونق سرمایه‌گذاری فراهم کرده است. عزم جدی دستگاه‌های اجرایی در تقویت زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری نشان‌دهنده عزم ملی برای توسعه پایدار اقتصاد دریایی است.

چالش‌های پیش روی توسعه
در کنار ظرفیت‌های چشمگیر، توسعه اقتصاد دریامحور با چالش‌هایی روبرو است که رفع آنها برای بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها ضروری است:

استفاده ناکافی و محدود از بیش از ۹۵ درصد سواحل بکر استان؛

ضعف و کمبود زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در بخش‌های گردشگری و صنایع دریایی؛

پیچیدگی‌های اداری و موانع بوروکراتیک در مسیر جذب سرمایه‌گذاری؛

تهدیدهای زیست‌محیطی شامل آلودگی‌ها و تخریب زیستگاه‌های دریایی؛

توزیع نامناسب جمعیت و فرصت‌ها، که موجب تمرکز ناکافی در مناطق ساحلی می‌شود.


راهکارها و الزامات توسعه پایدار
برای تحقق توسعه پایدار اقتصاد دریامحور استان بوشهر، توجه به موارد زیر حیاتی است:

اجرای مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی (ICZM) برای حفاظت از منابع و ایجاد تعادل منافع؛

ارتقای زیرساخت‌های حمل‌ونقل، لجستیک و بنادر از طریق تعمیق کانال‌ها، توسعه شبکه ریلی و ایجاد مناطق آزاد صنعتی-تجاری؛

گسترش نوآوری و فناوری‌های دانش‌بنیان شامل حمایت از استارتاپ‌ها، توسعه بیوتکنولوژی دریایی و انرژی‌های تجدیدپذیر؛

توانمندسازی و مشارکت فعال جوامع محلی در فرآیند تصمیم‌گیری و بهره‌برداری مسئولانه؛

تسهیل جذب سرمایه‌گذاری با حذف موانع قانونی و ارائه مشوق‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی؛

توسعه گردشگری پایدار با تمرکز بر اکوتوریسم، گردشگری فرهنگی و استفاده از فناوری‌های هوشمند.


چشم‌انداز آینده و نقش منطقه‌ای
استان بوشهر با برخورداری از ظرفیت‌های طبیعی، انسانی و فناوری، توان تبدیل شدن به الگوی موفق اقتصاد دریامحور در ایران و منطقه خاورمیانه را دارد. تحقق این چشم‌انداز، نیازمند همکاری مستمر و هماهنگ دولت، بخش خصوصی، نهادهای علمی و جوامع محلی است. این تحول نه تنها رفاه و اشتغال در استان را ارتقا می‌دهد بلکه جایگاه ایران را در اقتصاد جهانی دریایی بهبود خواهد بخشید.